"اؤلو"

یازار:گی ده موپاسان

چئویرن: Kultura.az

بو لینكدن ائندیرین:

Download

نقد سیز یازارلار و حئكایه لریمیز!

چوخ اوزاق گونلردن بری آذربایجان ادبیاتی و اؤزللیكله آذربایجان حئكایه سی حاقیندا دوشونوب و تاسوف ائدیرم كی،بیزیم یاخشی و باجاریقلی یازارلاریمیز یارادیجیلیق اوغروندا چالیشیرلار،آمما بو گونكو حئكایه میز نقد اولونمور كی،یازارلاریمیز اؤز ایشلرینین گوجو،ضعفی باره سینده دقیق نتیجه لره چاتیب و هونرلرینین سوییه سینی داها دا اوجایا قالدیرسینلار و چالیشمالاری و ایستئعدادلاری اونلارا یاردیم اولورسا و ایره لی آددیم آتیلیرسا،بو آغیر ایش ایمتحان-سهو یولارینی گئتمكله اونلارا مومكون اولور.بئله لیك له دئمك اولار حئكایه لریمیزی نقد ائتمك دیرلی بیر وظیفه دیر و بیلیكلی حئكایه سئویب،تانییان دوسلاریمیزا وظیفه دیر كی،بو بوش صحنه نی دولدوروب و ادبیات و حئكایه میزین زنگینلشمه سینه یاردیم گؤسترسینلر.بو یاردیم اَن عالی درجه ده بیر خیدمت ساییلا بیلیر و آذربایجان ضییالیلاری بو خیدمتی اونودمازلار.

گؤرونمز(اوشاق ناغیلی)

یازار:سید رضا حسینی

گؤرونمز(اوشاق ناغیلی)
یازار:سید رضا حسینی
او گون ایلقار درسه حاضیرلیقسیز گلمیشدی.چوخ قورخوردو كی،موعللیم اوندان ائو تاپشیریغی سوروشار.مكتبه یاخینلاشاندا هیجاندان آیاغینی گوجله سورویوردو.اؤز-اؤزونه دوشوندو:«نه اولایدی،گؤرونمز اولایدیم،موعللیم مندن درس سوروشمایایدی».
درس باشلاندی.موعللیم بیر-بیر اوشاقلارین آدینی چكیب گلمه ینلری قئید ائدیردی.اؤز آدینی ائشیدنده ایلقار یاواشجا «بوردایام،-دئیه دیللندی»اوشاقلار اطرافا بویلاندیلار.موعللیم ده بیر آز سوسوب صینیفه گؤز گزدیردی.«من بوردایام» - دئیه ایلقار بركدن قیشقیردی.
-گؤره سن ایكینه نه اولوب كی گلمه ییب؟- دئیه موعللیم نه ایسه یازدی.
ایلقار سئوینجیندن دیك آتیلدی«اوهو!دئیه سن من دوردان دا گؤرونمز اولموشام».او صینیفده گزیب قیزلاردان بیرینین ساچینی دارتدی،باشقا بیرینین قلمینی یئره آتدی.صینیفده چاخناشما دوشدو.هامی بیر-بیرینی گوناهلاندیریب،موعللیمه شیكایت ائدیردی.ایلقار او كی وار فیریققا چیخاردی.اونو نه گؤرور نه ده ائشیدیردیلر.ایلقار ایندی تام آزاد ایدی،ایسته دیینی ائده بیلیردی.او،مكتبدن چیخیب یاخینداكی دوكانا گئتدی.دوكانداكی سویودجودان بیر دوندورما گؤتوروب ساتیجییا یاخینلاشدی.پولو اونا اوزادیب دئدی:-زحمت اولماسا دوندورمانین پولونو چیخین.چاتیجی اونا فیكیر وئرمیردی.اؤز ایشینده ایدی.ایلقار اؤزونو ایتیردی.بیلمیردی نه ائتسین؟اؤز-اؤزونه دوشوندو:«دوندورمانی گؤتوروب پولونو اؤده مه دن گئدیم؟یوخ یاخشی دئییل.آخی بو اوغورلوق ساییلیر.نه اولسون كی منی هئچ كیم گؤرمور!او دوندورمانی یئرینه قویوب دوكاندان چیخدی.
درسلر قورتارانا یاخین ایلقار مكتبه قاییدی.صینیفدن چیخان اوشاقلارا یاخینلاشیب صوحبت ائتمك ایسته دی.آنجاق اونون بوتون جهدلری هدر ایدی.هئچ كیم ایلقاری گؤرمور،دویموردو.
ایلقار ائوه قاییتدی.مطبخده آناسینا یاخینلاشدی:آنا،من گلدیم.آنجاق آناسی اونا فیكیر وئرمه دن ناهار بیشیریردی:ایندی ایلقار بالام گله جك.منیم یئمه ییم ایسه هله حاضیر دئییل.
ایلقار قوناق اوتاغینا گئدیب اوزو اوسته دیوانا اوزاندی و آغلاماغا باشلادی:«من داها گؤرونمز اولماق ایسته میرم.ایسته ییرم كی آنام منی گؤرسون،یولداشلاریم منیله اویناسین،موعللیم مندن درسی سوروشسون...»
سون

"ایكی قونشو"

یازار:سید رضا حسینی

بیر كوچه ده ایكی قونشو یاشاییردی.بیرینین آدی احد،او بیرینكی صمد ایدی.بیر گون موحكم قار یاغدی.احد سحر تئزدن دوروب كوره یی الینه آلیب،ائوینین قاباغینداكی قاری تمیزله مه یه باشلادی.سونرا صمدین ائوینه طرف نظر سالدی.گؤردو كی،اونون ائوینین قاباغی تمیزدیر.ائله بیل اورایا هئچ قار یاغماییب.ائرته سی گون یئنه قارلادی.احد بو گون بیر آز دا ائركن دوردو.ائوین قاباغینی تمیزله دی.باخدی كی،قونشو ائوین قاباغی یئنه تمیزدیر.اوچونجو گون احد آلا-قارانلیقدا قالخیب حیطه چیخدی.قار دیزدن ایدی.صمدین ائوینه باخدی.مات - مطل قالدی.كوچه دن ائوه آپاران جیغیر قاردان تمیزلنمیشدی.

ائله او گون قونشولار كوچه ده راستلاشدیلار.احد دوزمه ییب سوروشدو:- قونشو سن هاواخ ائوینین قاباغینی تمیزله ییرسن كی،من گؤرمورم؟!

صمد اولجه قونشوسونو باشا دوشمه دی.سونرا اوجادان گولوب دئدی:من هئچ واخت قاری تمیزله میرم،ساده جه اولاراق،ائویمه چوخلو دوست تانیش گلیر.

سون

باللی و خاللی(اوشاق ناغیلی)

یازار:سید رضا حسینی

باللی آدیندا آری ایله خاللی آدیندا میلچك دوستوق ائدیردیلر.اونلار هر گون چمنلیكده گؤروشور،هره اؤز ایشی ایله مشغول اولوردو.باللی چیچكلردن شیره چكیر،خاللی ایسه هارا گلدی قونور،نه گلدی یئییردی.

بیر یای آخشامی خاللی اؤز دوستونو میلچكلر اؤلكه سینه دعوت ائتدی.بورادا آغیز دئیه نی قولاق ائشیتمیردی!میلچك لر یئمك گؤرن كیمی بیر-بیرینه ایمكان وئرمه دن ایره لی جوموردولار.ائله میلچك واردی كی،یئمكدن شیشیب دوزانقوردو بویدا اولموشدو.ائله سی ده واردی كی،آجیندان قانادلارینی دا ترپده بیلمیردی.هامیسینین دا قاشقاباقی یئرله گئدیردی.

-بو نئجه یاشاییشدیر؟-دئیه باللی دیللندی.-بو قارماقاریشیلیقدا یاشاماق اولار؟سیزین اؤلكه نیزده نه عدالت وار،نه قایدا-قانون.ایندی گل گئدك بیزیم ائوه.

باللی خاللینی اؤز عایله سینه قوناق آپاردی.بورادا آنا آری پته یین اورتاسیندا ایلشیب هامییا گؤز قویوردو.اونون سؤزو آریلار اوچون قانون ایدی.آنا آری هامی ایله عدالتله داورانیردی.پته یین قارشیسیندا قاروولچو آریلار دایانمیشدی.اونلار چمنلیكدن قاییدانلاری بیر-بیر یوخلاییب پتیه بوراخیردیلار.شیره گتیرمه ینلری گئری قایتاریردیلار.ایشچی آریلار مومدان پتك هورموشدولر.اونلار حوصله ایشله ییردیلر.هئچ كس بیر-بیرینین یئمه یینه شریك چیخمیر.هامی سئوینجله ویزیلداشیردی.بوتون آریلار چوخ شن گؤرونوردولر.

بو قدر ایشین قاباغیندا سیز نئجه ده خوشبختسینیز؟-دئیه خاللی دیللندی.

-عدالت،نیظام-اینتیظام اولان یئرده هامی خوشبخت اولور و ایشله مكدن ماراقلانیر.

خاللی آریلارین خوشبختلیینین سببینی باشا دوشدو.اونو دا باشا دوشدو كی،میلچك لر هئچ زامان خوشبخت اولا بیلمه یه جك لر.  

سون

قارتالین تشككورو(اوشاق ناغیلی)

یازار:سید رضا حسینی

بیر قارتال تله یه دوشموشدو.قاناد چالیر،چیرپینیر،تله دن جانینی قورتارماغا چالیشیردی.یاشلی بیر كیشی اونون بو حالینی گؤره رك اوره یی یاندی.«یقین اونون دا بالالاری وار»-دئیه دوشوندو و قارتالی تله دن خیلاص ائتدی.قارتال قاناد چالیب اوچدو.بیر نئچه گون كئچدی.یاشلی بیر كیشی كهنه ائوین كولگه سینده اوتوروب دینجینی آلیردی.گؤیده اوچان قارتال اوزاقدان خیلاص كارینی تانیدی.اوچا-اوچا كیشینین پاپاغینی باشیندان گؤتوروب او یئردن اوزاقلاشدی.كیشی قارتالین دالینجا قاچماغا باشلادی.دوزنیلییه چاتاندا قارتال پاپاغینی یئره آتدی.ائله بو زامان یئر –گوی تیتره دی.زلزله باش وئردی.كیشی اولجه قورخدو.سونرا اؤزونه گلیب پاپاغینی یئردن گؤتوردو و دینجلدیی یئره قاییتدی.نه گؤرسه یاخشی دیر؟ائو اوچوب داغیلمیشدی،داش داش اوسته قالانمیشدی.كیشی باشا دوشدوكی،بو قارتال واختیله خیلاص ائتدییی قوشدور.ایندی یاخشیلیغین عوضی چیخدی.

سون

پاپاق(اوشاق ناغیلی)

یازار:سید رضا حسینی

آیلارین پاپاقی ایتمیشدی.بئله ایش اولار؟- دئیه آناسی اللرینی اؤلچوردو.- یاریمجا ساآت بوندان اؤنجه پاپاق باشیندا ایدی.آخی نئجه اولدو؟- بیلیرسن بو پاپاق نئچه یه دیر؟اوتوز مین تومنه!باشا دوشدون؟هاردان باشا دوشسسن آخی،پولو سن قازانمیرسان كی!

بیر آزدان سس- كوی یاتدی.آنا ائوه گیردی.آیلار حیطه گئتدی.آنانین قولاغینا سس گلدی.باخیب گؤردو كی آیلاردی،كیمینلسه دانیشیر.یاواشجا پنجره نی آچیب قولاق آسدی.آیلار دئییردی:- هئچ بیلیرسینیز بو پاپاغین قییمتی نئچه یه دیر؟اوتوز مین تومنه!باشا دوشدونوز؟هاردان باشا دوشسسن؟!آنا حیطه دوشدو.نه گؤرسه یاخشیدیر؟پاپاغین ایچینده ایكی بالاجا پیشیك بوزوشموشدو و ساكیتجه اوزانمیشدی.هر شئی آیدینییدی.آیلار آناسینی گؤرنده چاشدی.قورخدو كی،آناسی اونو دانلایار.آنجاق آنا بیر سؤز دئمه دی.تكجه گولومسوندو...

سون

اَن قیسا حئكایه لر(حئكایه جیك)

یازار:مرتضی مجدفر

كئچمیش نئچه ایلده «ان قیسا حئكایه» آدی ایله تانینان،یئنی قیسا حئكایه لر نووو ایله اوز-اوزه دوروروق.بو حئكایه لرین یارانیش اؤلكه لری،قرب،خوصوصیله آمئریكا و آلمانییا اولموشدور و حئكایه اوخوجولاری طرفیندن یوخاری درجه ده قارشی لانمیشدیر.ایندی لیكده بئله – بئله حئكایه لرین موختلیف فورمالارینی،آمئریكادا بوراخیلان ادبی نشرییه لرده،چوخ-چوخ گؤرمك اولور.بو قیسا حئكایه لره «فلش فیكشن» دئییرلر.موعاصیر دونیا ادبیاتی مسله لریله علاقه دار اولان ادیب و جامیعه تانییانلار،بو حئكایه لرین یارانماسینی موعاصیر اینسانین،صنتین آغیر بویالاری ایله بولاشان و اونون حركتدن دوشمه ین چرخ لری آراسیندا فیرلانان حیاتی ایله باغلی بیلیرلر.

«رولان بارت» بدیعی نثر و حئكایه –رومان مونتقیدی،بو سبك ده یارانیلان حئكایه لری موستقیم اولاراق،یوخاری درجه لری صنتی جامیعه نین،سورعت،تله سیك لیك و حووصله سیزلییندن آسیلی بیلیر و دئییر:«اینتئرنئت واسیطه سیله بیر ثانییه نین اوندان و یا یوزدن بیر زامانیندا اؤز معلوماتینی اویان – بویان ائدن اینسان یقین كی،نئچه مین صحیفه لیك بیر رومانی،قیسا بیر حئكایه و یاخود نئچه صحیفه لیك بیر بالاجا حئكایه نین اوخوماغا واخت الده ائده بیلمه یه جكدیر... »

ادیب لر دئییرلر،فلش فیكشن،«مینی مالیسم» مكتبی نین آردیندا یارانان ادبی سبك لردندیر.مینی مالیسم،70-1960 – نجی میلادی ایل لرینده یارانان خاص ادبی سبك ایدی.بو سبك اوزره،كئیفییت باخیمیندان اَن آز كلمه لر و اَن آز حجم ایله یازیلان حئكایه لر و بدیعی نثرلر،اوخوجو ایله اَن چوخ یوخاری سوییه لی ایرتیباط قورولور.مینی مالیسم و فلاش فیكشن فورمالاریندا یازیلان حئكایه لر،اینتئرنئت دوورونون تله سن،باشی شولوق،ماشینلار آراسیندا بوغولان و زامان دوستاغیندا اسیر اولان اینسانین حئكایه لری دیر.

«آز ده،تئز ده،دولغون ده!»بو اوچ شوعار،اینتئرنئت عصری نین،فلش فیكشن حئكایه لری دونیاسیندان ایسته یی دیر.بو عصرین اوخوجوسو،داها آز زامان ایختییاریندا اولدوغو اوچون،اوخوماق كیمی،دوشونمك قصدینده دیر و فیكیر دونیاسی،زامان دارلیغینا گؤره،چوخ محدوددور.

بو حئكایه لر ده،فورمالیستی اویون بازلیقلار قیراغا قویولور و موحتوا هر بیر زاددان اوستون ساییلیر.كوللی مفهوملار و هم ده فلسفی و یا شیبه – ی فلسفی مضمونلارا گؤركملی یئر وئریلیر و نهایت،ایفاضه توصیف لر،حئكایه نین چرچیوه سیندن ائشییه آتیلیر.دئمك بو حئكایه لرده هئچ آرتیق بیر زادی گؤرمك اولماز.